១.៤ ឧស្សាហកម្មសំខាន់

ឧស្សាហកម្មស្នូលរបស់ប្រទេសកម្ពុជាបានរួមចំណែកដល់ការរីកចម្រើនឥតឈប់ឈរនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ចាប់តាំងពីបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិល។ ឧស្សាហកម្មចម្បងមានដូចជា៖ រោងចក្រឧស្សាហកម្ម កសិកម្ម និងថ្មីៗនេះមានវិស័យសំណង់ និងទេសចរណ៍។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ សេដ្ឋកិច្ចកំពុងឈានដល់ដំណាក់កាលមួយ នៃការធ្វើពិពិធកម្មដ៏សំខាន់ ដោយផ្លាស់ប្តូរទៅរកការផលិតដែលមានតម្លៃខ្ពស់ និងផលិតកម្មដែលប្រើប្រាស់ជំនាញកាន់តែច្រើន។

១.៤.១ ការផលិតសម្លៀកបំពាក់

វិស័យផលិតកម្មនៅកម្ពុជាត្រូវបានត្រួតត្រាដោយការផលិតសម្លៀកបំពាក់ និងស្បែកជើងដែលមានចំនួន ៧៤% នៃការនាំចេញទំនិញប្រចាំឆ្នាំ។ យោងតាមអគ្គនាយកដ្ឋានគយ និងរដ្ឋាករក្រោមក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុបាន ឲ្យដឹង ថាព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបាននាំចេញ នូវផលិតផលសម្លៀកបំពាក់ និងស្បែកជើងដែលមានតម្លៃជិត ៨ ពាន់លានដុល្លារក្នុងរយៈពេល ៩ ខែដំបូងនៃឆ្នាំ ២០១៩ ពោលគឺកើនឡើង ១៣ % បើធៀបនឹងរយៈពេលដូចគ្នាក្នុងឆ្នាំ ២០១៨ ។ ភាគច្រើននៃការនាំចេញ ទាំងនេះត្រូវបានដឹកនាំនៅ ផ្សារអឺរ៉ុបតែមួយសហរដ្ឋអាមេរិក និងជប៉ុន។

ការបន្តរីកចម្រើនគឺដោយសារគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចបើកទូលាយរបស់កម្ពុជា ទីតាំងភូមិសាស្ត្រអំណោយផល និងកម្លាំងពលកម្មដ៏សម្បូរបែប ដែលនៅតែបន្តទាក់ទាញការវិនិយោគនៅក្នុងវិស័យនេះ។

លើសពីនេះទៀតមានការផ្តួចផ្តើមក្នុងការបណ្តុះបណ្តាលកម្មករកាត់ដេរ ដោយផ្តល់នូវជំនាញឯកទេសបន្ថែមទៀត ដែលជាកត្តាសំខាន់ ដើម្បីលើកកម្ពស់ ប្រាក់ចំណូល និងប្រសិទ្ធិភាពនៃឧស្សាហកម្មទាំងមូល។ សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា (GMAC) គឺជាស្ថាប័នមួយដែលផ្តល់ការបណ្តុះបណ្តាលដល់ កម្មករនិយោជិត និងសិស្សនិស្សិតនៅផ្នែកប្រតិបត្តិការនៃឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ ដើម្បីលើកកម្ពស់លក្ខខណ្ឌការងារ និងកម្រិតអប់រំឲ្យឆ្ពោះទៅមុខ។

នៅដើមឆ្នាំនេះប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមាសម្រាប់វិស័យនេះមានតម្លៃ ១៥៣ ដុល្លារក្នុងមួយខែ ដែលនឹងកើនឡើងដល់ ១៨២ ដុល្លារនៅចុងឆ្នាំនេះ។ បម្រែបម្រួល នេះនឹងធ្វើឱ្យប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមានៅកម្ពុជាខ្ពស់ជាងប្រទេសនានាដូចជា៖​ ប្រទេសបង់ក្លាដេស ដែលសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសនេះពឹងផ្អែកយ៉ាងខ្លាំងលើ ឧស្សាហកម្មផលិតសំលៀកបំពាក់។​

ដោយមិនគិតពីការកែទម្រង់នាពេលថ្មីៗនេះ ប្រាក់ឈ្នួលសម្រាប់កម្មករនិយោជិតកាត់ដេរ នៅតែមានតុល្យភាពសម្រាប់វិស័យឧស្សាហកម្ម និងប្រទេស ទាំងមូល ប៉ុន្តែការព្យាយាមបង្កើនប្រាក់ឈ្នួល និងឱកាសសម្រាប់កម្មករនិយោជិត ដែលនេះអាចធ្វើឲ្យលែងមានតុល្យភាពសេដ្ឋកិច្ចនៃទីផ្សារ។នេះមានន័យថា ប្រសិនបើតម្លៃនៃការផលិតកើនឡើងខ្ពស់ពេកនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ការផលិតខ្នាតធំនឹងមើលទៅទីផ្សារថ្មី ដែលជាកន្លែង ដែលតម្លៃពលកម្មទាបជាង។

គួរកត់សំគាល់ថាសហគមន៍អ៊ឺរ៉ុបបានជូនដំណឹងដល់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទាក់ទងនឹងការដកការចូលដោយមិនគិតពន្ធនិងកូតាចូលទីផ្សារអឺរ៉ុបតែមួយក្រោមរបប“ អ្វីៗទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ” ។

សេចក្តីជូនដំណឹងនេះត្រូវបានបម្រើការនៅក្នុងខែតុលាឆ្នាំ ២០១៨ និងការពិភាក្សាក្នុងចំណោមតំណាងសហភាពអឺរ៉ុបរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអង្គការ អន្តរជាតិខាងការងារ និងអង្គការសហប្រជាជាតិ (UN) បានចាប់ផ្តើមជាផ្លូវការនៅខែកុម្ភៈឆ្នាំ ២០១៩ ។ ការពិភាក្សានិងការស៊ើបអង្កេតលើការ ចោទប្រកាន់របស់សហភាពអឺរ៉ុប ប្រឆាំងនឹងកំណត់ត្រារបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សនឹងមានរយៈពេល ១៨ ខែនៅចុងបញ្ចប់នៃរបាយការណ៍ដែល នឹងត្រូវចេញផ្សាយដោយសេវាកម្មសកម្មភាពខាងក្រៅអឺរ៉ុប (EEAS) ។

១.៤.២ កសិកម្ម

ទាក់ទងទៅនឹងសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់ វិស័យកសិកម្មដើរតួយ៉ាងសំខាន់។ ប្រជាជនប្រមាណ ៨០ ភាគរយពឹងផ្អែកលើការធ្វើកសិកម្មជាប្រភពចំណូលចម្បង។ វិស័យកសិកម្មចូលរួមចំណែក ៣៥% ដល់ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបរបស់កម្ពុជា។ អង្ករជាផលិតផលកសិកម្មចម្បង ហើយផលិតកម្មសរុបបានកើនឡើងប្រហែល ៨ % រៀងរាល់ឆ្នាំ។ កំណើនលូតលាស់ប្រកបដោយនិរន្តរភាពនេះមានសារៈសំខាន់ក្នុងការធានាអនាគតសេដ្ឋកិច្ចទូទៅរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។

ទោះបីជាការផ្តោតសំខាន់លើផលិតកម្មកសិកម្មកម្ពុជា នៅតែជា "អង្ករ" ក៏ដោយ ក៏នៅទសវត្សចុងក្រោយនេះ ត្រូវបានមើលឃើញពីនិន្នាការវិជ្ជមាន នៃដំណាំដែលមានអំណោយផលច្រើនដូចជា បន្លែ ដំឡូង និងពោត។ ពិពិធកម្មនេះគឺមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការកាត់បន្ថយភាពងាយរងគ្រោះទៅ នឹងវិបត្ដិដូចជា៖ ផលប៉ះពាល់ពីការធ្លាក់ចុះតម្លៃអង្ករសកលនៅឆ្នាំ ២០១៦។

ការបង្កើតអាជីវកម្មផ្នែកកសិកម្ម (ការបន្ថែមតម្លៃដល់ផលិតផលឆៅ) បានក្លាយទៅជារឿងធម្មតានៅក្នុងចំណោមកសិករខ្មែរ ដើម្បីធានាដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ពួកគេពេញមួយឆ្នាំ និងបង្កើតប្រាក់ចំណូលបានច្រើនជាងមុន។

ឧទាហរណ៍មួយនៃការធ្វើពិពិធកម្មនៅក្នុងឧស្សាហកម្មនេះគឺអនុស្សារណៈយោគយល់គ្នា (MoU) ដែលបានចុះហត្ថលេខារវាងក្រសួងកសិកម្មរុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ និងសមាគមន៍គ្រាប់ស្វាយចន្ទីវៀតណាម ក្នុងខែមករា ឆ្នាំនេះ។ អនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នានេះមានគោលបំណងពង្រីក ទិន្នផលគ្រាប់ស្វាយចន្ទីបច្ចុប្បន្នចំនួន ១០០,០០០ តោនក្នុងមួយឆ្នាំដល់ជាង ១ លានតោនក្នុងរយៈពេលមួយទសវត្សរ៍។

គំនិតផ្តួចផ្តើមមួយទៀតដែលនឹងជំរុញអនាគតនៃឧស្សាហកម្មកសិកម្មគឺជាគម្រោង បង្កើនប្រាក់ចំណូល និងអាហារូបត្ថម្ភការតាមរយៈសួន​បន្ថែនៅកម្ពុជា ដែលនឹងផ្តោតលើការកែលម្អសន្ដិសុខស្បៀងបច្ចុប្បន្ន ការអប់រំផ្នែកចំណីអាហារ និងបង្កើនប្រាក់ចំណូលសម្រាប់កសិករ និងសហគ្រិនខ្នាតតូចនៅតាម ខេត្តនានានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ខ្សែសង្វាក់បានឈានដល់ដំណាក់កាលទីពីរ ហើយម្ចាស់គម្រោងប៉ាន់ប្រមាណថា រវាងខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៧ និង ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២០ គម្រោងនេះនឹងវិនិយោគ ៤,៨ លានដុល្លារនៅក្នុងវិស័យកសិកម្មក្នុងស្រុក។​

ថ្វីបើរដ្ឋាភិបាលបានលើកទឹកចិត្តដល់ការវិនិយោគលើវិស័យកសិកម្ម ហើយគំនិតផ្តួចផ្តើមជាច្រើនបានកំពុងអនុវត្តក៏ដោយ ក៏ឧបសគ្គផ្នែកថវិកា បានរារាំងដល់វិសាលភាពនៃថវិកា ដែលត្រូវការដើម្បីគាំទ្រកំណើនឧស្សាហកម្ម។ ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្ត និងប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យទឹកតម្រូវឱ្យមានការធ្វើទំនើបកម្ម សំខាន់ៗដូចជាប្រព័ន្ធហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធកសិ-ឧស្សាហកម្ម។ ដើម្បីរក្សាការប្រកួតប្រជែងនៅលើសកលលោក (ជាពិសេសតម្លៃអង្ករ) ការដោះស្រាយបញ្ហា ទាំងនេះគឺជារឿងសំខាន់បំផុត ហើយការធ្វើដូច្នេះនឹងពង្រឹងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចកសិកម្មរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជានាពេលអនាគត។

១.៤.៣ ការសាងសង់

ឧស្សាហកម្មសំណង់ នៅកម្ពុជាត្រូវបាន គេមើលឃើញថាមានកំណើនថេរ ក្នុងរយៈពេលមួយទសវត្សរ៍ ចុងក្រោយនេះ។ យោងតាមរបាយការណ៍ របស់ធនាគារពិភពលោក នៅខែឧសភាឆ្នាំ ២០១៩ ប្រទេសកម្ពុជាបានកើន លើសតួលេខដែលបានព្យាករនៅក្នុង កំណើនប្រចាំឆ្នាំសម្រាប់ឆ្នាំ ២០១៨ ជាមួយ នឹងកំណើនផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប ៧.៥ %។ ជាលទ្ធផលធនាគារពិភពលោក ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី និងអាស៊ានរំពឹងថាកំណើនផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប ៧ % នឹងបន្តសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។ ធនាគារពិភពលោករំពឹង ថាវិស័យសំណង់រីកចម្រើនរបស់កម្ពុជា នឹងចូលរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ដល់កំណើននេះ។

Investment in the Kingdom’s construction sector already amounted to over $3 billion in the first 6 months of 2019, compared to $2.1 billion in the same period in 2018 according to the Ministry of Land Management, Urban Planning and Construction (MLMUPC). The key projects where investment funds were mainly funneled in were housing, factories, condominiums, hotels and office buildings. The MLMUPC has approved a total of 2,047 construction projects from January to June 2019.

វិស័យសំណង់បានទាក់ទាញវិនិយោគិនបរទេសជាច្រើន ក្នុងនោះប្រមាណ ៩០% នៃការវិនិយោគដោយផ្ទាល់ពីបរទេស (FDI) គឺវិនិយោគិនតំបន់អាស៊ី។ ប្រទេសដែលចូលរួមចំណែកក្នុងវិស័យសំណង់ភាគច្រើនគឺប្រទេសចិន ជប៉ុន កូរ៉េ តៃវ៉ាន់ សិង្ហបុរី និងហុងកុង។ ប្រទេសចិនបានចូលរួមចំណែក ៤០% នៃ FDIs ក្នុងឆមាសទី ១ នៃឆ្នាំ ២០១៩ ។

វិនិយោគិនបរទេសផ្តោតជាពិសេសទៅលើការសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដោយមានការវិនិយោគធំៗពីរដ្ឋាភិបាលចិន ព្រមទាំងធនាគារពិភពលោក និងធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី។ គេរំពឹងទុកថាទុនវិនិយោគពីបរទេសសរុបនៅក្នុងវិស័យហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅចន្លោះឆ្នាំ ២០១៣ និង ២០២២ នឹងស្ថិតនៅចន្លោះពី ១៤ ពាន់លាន ទៅ ១៦ ពាន់លានដុល្លារ។

ដោយរំពឹងថា សកម្មភាពសំណង់របស់ប្រទេសកម្ពុជាទំនងជានឹងបន្តកើនឡើងក្នុងអត្រាដូចគ្នា។ រដ្ឋាភិបាល និងវិនិយោគិនបរទេសកំពុងផ្តល់ អាទិភាពដល់ការអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធជាមួយវិស័យសំណង់ឯកជន។ លើសពីនេះទៀតតម្រូវការសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍អចលនទ្រព្យ ជាពិសេស ការអភិវឌ្ឍបុរីនៅតែមានកម្រិតខ្ពស់នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារតែចំនួនប្រជាពលរដ្ឋកំពុងកើនឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័សនៅតាមទីក្រុង។

១.៤.៤ ទេសចរណ៍

វិស័យទេសចរណ៍នៅតែបន្តក្លាយជាសសរស្តម្ភមួយនៃកំណើនប្រចាំឆ្នាំនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានជំរុញដោយអ្នកទេសចរដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ដែលចូលមកទស្សនាប្រាសាទអង្គរវត្ត ដែលត្រូវបានអង្គការ UNESCO ដាក់បញ្ចូលជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។ ប្រាសាទអង្គរវត្តត្រូវបានគេហទំព័រ Lonely Planet ចាត់ទុកថាជាកន្លែងទាក់ទាញទេសចរណ៍ធំបំផុតនៅ លើពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ២០១៥។ ការផ្តល់ចំណាត់ថ្នាក់នេះបាន រួមចំណែកយ៉ាងធំធេងដល់ការរីកចម្រើន ផ្នែកទេសចរណ៍អន្តរជាតិ នៅកម្ពុជា។

តួលេខទេសចរណ៍អន្តរជាតិបានបង្ហាញ ថាភ្ញៀវទេសចរណ៍អន្តរជាតិចំនួន ៦,២ លាននាក់បានចូលមក ប្រទេសនេះក្នុងឆ្នាំ ២០១៨។ នៅឆ្នាំនេះមានភ្ញៀវទេសចរចំនួន ៤,៨ លាននាក់បានមកដល់ប្រទេសកម្ពុជារួច ហើយនៅខែកញ្ញាឆ្នាំ ២០១៩ ។

តួលេខភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិដែលបានមកដល់ប្រទេសនៅចុងឆ្នាំទៅមិញមានចំនួន ៥.៦ លាននាក់។ តួលេខនៅក្នុងឆ្នាំនេះមានចំនួនលើសពី ៦ លាននាក់។ ក្នុងរយៈពេលមួយទសវត្សរ៍កន្លងទៅ កម្ពុជាទទួលបានភ្ញៀវទេសចរប្រចាំឆ្នាំប្រមាណជា ១ លាននាក់ ដែលនេះជាសញ្ញាបង្ហាញថាសក្តានុពលពិតប្រាកដរបស់កម្ពុជាដែលគោលដៅទេសចរណ៍ងទើបតែចាប់ផ្តើមតែប៉ុណ្ណោះ។

សៀមរាប និងភ្នំពេញនៅតែជាមជ្ឈមណ្ឌល ដ៏សំខាន់សម្រាប់កំណើននេះ ដោយខេត្តសៀមរាប នាំមុខក្នុងការទាក់ទាញ ភ្ញៀវទេសចរ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ អ្វីដែលគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍នោះគឺរាជធានីភ្នំពេញ បានទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរចំនួនជិត ៣០ ម៉ឺននាក់នៅត្រឹមត្រីមាសទី ៣ ឆ្នាំ ២០១៩ ជាលើកដំបូងក្នុងឆ្នាំនេះនេះ បើយោងតាមទិន្នន័យពីក្រសួងទេសចរណ៍។

របាយការណ៍ដដែលពីក្រសួងទេសចរណ៍ក៏បានបង្ហាញផងដែរថា ៧០ % នៃភ្ញៀវទេសចរក្នុងប្រទេសបានមកដល់អាកាសចរណ៍តាមរយៈអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិចំនួន ៣ ដែលមានដូចជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ (PNH) ដែលទទួលភ្ញៀវទេសចរភាគច្រើនគឺ ៣២,៦% ។ អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប (REP) ស្ថិតនៅលេខ ២ ជិត ២៦.៥% ។ ហើយចុងក្រោយគឺកុងខេងអាកាសយានដ្ឋានក្នុងក្រុងព្រះសីហនុ (ខេអេសអេស) មានអត្រា ១១,៤% នៃចំនួនភ្ញៀវទេសចរណ៍មកដល់ត្រីមាសទី ៣ ឆ្នាំ ២០១៩ ។

អាកាសយានដ្ឋាន អន្តរជាតិក្រុងព្រះសីហនុលោកគង់កេង (KOS) មានការកើនឡើងដល់ភ្ញៀវទេសចរចំនួន ៣០០% ពីចំនួនភ្ញៀវចំនួន ១៣៤.៦៦៣ នាក់នៅឆ្នាំ ២០១៨ ដល់ចំនួន ៥៤៩.៤៨១ នាក់នៅត្រីមាសទី ៣ ឆ្នាំ ២០១៩ ដែលមានទិសដៅដូចជា ខេត្តព្រះសីហនុ និងកោះជុំវិញនោះ គឺខេត្តកំពត កែប ឧទ្យានជាតិគិរីរម្យ ខេត្តមណ្ឌលគីរី និងកន្លែងជាច្រើនទៀត។ គោលដៅទេសចរណ៍នៅតែជាការចាប់ ផ្តើមមើលឃើញការអភិវឌ្ឍវិស័យទេសចរណ៍ នៅដំណាក់កាលដំបូង។

ខេត្តព្រះសីហនុមានភាពល្បីល្បាញ ដោយសារការអភិវឌ្ឍ និងភាពរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័ស និងជាគោលដៅទេសចរណ៍តំបន់ឆ្នេរសមុទ្រដ៏សំខាន់បំផុតរបស់ កម្ពុជា។ ការវិនិយោគក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ ការស៊ីណូ​ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ដែលពាក់ព័ន្ធ បានហូរចូលក្នុងខេត្តតំ​បន់ឆ្នេរសមុទ្រមួយនេះ។ មូលហេតុចម្បង មួយនៃភាពរីកចម្រើននេះគឺការពង្រីកអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិក្រុងព្រះសីហនុ ដើម្បីបង្កើនជើងហោះហើរអន្តរជាតិបន្ថែមទៀតពីប្រទេសចិន។ វៀតណាម ហ្វីលីពីន និងម៉ាឡេស៊ី។

វិស័យទេសចរណ៍មាន ១២.៣ % នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបរបស់ប្រទេសកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំមុន។ ចំនួននេះត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងកើនឡើង ១០.៧ % នៅដំណាច់ឆ្នាំនេះ ហើយសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចធំៗនៅក្នុងវិស័យនេះមានដូចជា៖ សណ្ឋាគារ ភ្នាក់ងារទេសចរណ៍ សកម្មភាពទេសចរណ៍ និងការដឹកជញ្ជូនអ្នកដំណើរ។

According to the World Travel & Tourism Council’s Economic Outlook 2018, Cambodia’s tourism sector directly generated 1,191,000 jobs in Cambodia in 2017. The report estimates that around 100,000 more jobs will have been added by the end of 2019. It is likely that tourism will continue to be a catalyst for the Kingdom’s future economic development, particularly in terms of GDP and the employment of locals in the sector. With large infrastructure initiatives already underway (targeting both local and international accessibility) and the government’s long term tourism policy, it is only a matter of time before Cambodia’s full potential as a prime international tourism destination will be fully realised.

ការមកដល់របស់ អឺរ៉ុបមកពី អាមេរិកខាងជើង និងអូសេអានីបានធ្លាក់ចុះក្នុងរយៈពេល ៩ ខែដំបូងនៃឆ្នាំ ២០១៩ បើប្រៀបធៀបនឹងរយៈពេលដូចគ្នាក្នុងឆ្នាំ ២០១៨ នេះបើយោងតាមទិន្នន័យពីរបាយការណ៍ត្រីមាសទី ៣ ឆ្នាំ ២០១៩ របស់ក្រសួងទេសចរណ៍។ ទោះជាយ៉ាងណាការមកដល់ របស់ភ្ញៀវទេសចរ អន្តរជាតិនៅតែបន្តកើនឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ កំណើននេះត្រូវបាន ជម្រុញដោយអ្នកទេសចរអាស៊ី ជាមួយ ចិន វៀតណាម និង ថៃដែលទទួលបានភ្ញៀវទេសចរណ៍លំដាប់កំពូលទាំង ៣ នៅត្រឹមត្រីមាសទី ៣ ឆ្នាំ ២០១៩ ។

ការកើនឡើងនៃការមកដល់ នៃប្រទេសចិន គឺគួរឱ្យកត់សម្គាល់ជាពិសេស។ ចាប់ពីខែមករាដល់ខែកញ្ញាឆ្នាំ ២០១៩ ចំនួនភ្ញៀវទេសចរណ៍មកពី ប្រទេសចិនបានកើនឡើង ២៩,៤% បើប្រៀបធៀបនឹងរយៈពេលដូចគ្នាក្នុងឆ្នាំ ២០១៨ ។ ភ្ញៀវទេសចរចិនមានចំនួនសរុប ១,៨៦៤.៩៥៦ នាក់ពីខែមករាដល់ខែកញ្ញាឆ្នាំនេះ។ កំណើនជាបន្តបន្ទាប់ នៃភ្ញៀវទេសចរ ចិន មកកម្ពុជាអាច នឹងត្រូវបានកំណត់ដោយគោលនយោបាយ“ ចិនត្រៀមខ្លួនសម្រាប់ទេសចរណ៍កម្ពុជា” របស់រដ្ឋាភិបាល។

គោលនយោបាយទេសចរណ៍ចិនសម្រាប់កម្ពុជាមានគោលបំណងនាំយកចំនួនភ្ញៀវទេសចរចិនមកកម្ពុជា ឲ្យបាន ២ លាននាក់ក្នុងមួយឆ្នាំនៅត្រឹមឆ្នាំ ២០២០។ ក្រសួងទេសចរណ៍ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវក្នុងរៀបចំ និងសម្របសម្រួលក្នុងជំហានដំបូង។ វិធានការទាំងនេះរួមមានការជំរុញនូវការប្រើប្រាស់រូបិយប័ណ្ណយ័ន ការផ្តល់ជូនជម្រើសម្ហូបអាហារ និងការស្នាក់នៅ និងការផ្តល់ឱ្យប្រទេសចិនលើកស្លាកសញ្ញា និងឯកសារសម្រាប់ដំណើរការទិដ្ឋាការ។

ទោះយ៉ាងណាផ្អែកលើការមកដល់របស់ភ្ញៀវទេសចរក្នុងត្រីមាសទី ៣ ឆ្នាំ ២០១ ទោះជាយ៉ាងណាកម្ពុជារំពឹងថានឹងឈានដល់ចំណុចសំខាន់មួយនៅឆ្នាំ ២០១៩ ដែលជាឆ្នាំដំបូងពីកាលបរិច្ឆេទគោលដៅរបស់អ្នកបង្កើតគោលនយោបាយ។

នៅខែមករាឆ្នាំ ២០២០ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានប្រកាសជាផ្លូវការពីការផ្ទុះវីរុសឆ្លងវីរុស (Covid-19) នៅទីក្រុងវូហាននៃខេត្តហ៊ូប៉ី។ រដ្ឋាភិបាលបានដាក់បម្រាមទូទាំងខេត្តក្នុងការធ្វើដំណើរចូលនិងចេញពីខេត្តដែលរងផលប៉ះពាល់។ ប៉ុន្តែប៉ុន្មានសប្តាហ៍មុនការហាមឃាត់នេះប្រជាជនប្រមាណ ៥ លាននាក់មកពីហ៊ូប៉ីបានចាកចេញពីខេត្តនេះឆ្ពោះទៅកាន់តំបន់ផ្សេងទៀតនៃប្រទេសចិននិងនៅបរទេស។ នៅទីបំផុតខេត្តទាំងអស់នៅប្រទេសចិនបានរាយការណ៍ពីករណីដែលបានបញ្ជាក់ថាមានមនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់។ កន្លែងសាធារណៈនិងព្រឹត្តិការណ៍នានាទូទាំងប្រទេសចិនរួមទាំងវិមានហាមឃាត់ត្រូវបានបិទដើម្បីទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលរបស់វា។ ទីបំផុតរដ្ឋាភិបាលចិនបានអនុវត្តការហាមឃាត់ការធ្វើដំណើរផ្លូវឆ្ងាយនៅក្នុងប្រទេសចិននិងបានរារាំងពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនមិនឱ្យចាកចេញពីប្រទេស។

វិស័យទេសចរណ៍នៅកម្ពុជាអាចប្រឈម នឹងការធ្លាក់ចុះដោយសារភ្នាក់ងារ និងក្រុមអ្នកទេសចរត្រូវបានហាមឃាត់មិនឱ្យលក់សំបុត្រ និងចាកចេញពីប្រទេសរៀងៗខ្លួន។ ដោយពិចារណាថាភ្ញៀវទេសចរចិនមានចំនួន ៣៥% នៃភ្ញៀវទេសចរប្រចាំឆ្នាំនៅកម្ពុជាការហាមឃាត់ការធ្វើដំណើរ នឹងជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់វិស័យទេសចរណ៍ របស់ប្រទេសនេះក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែដំបូងនៃឆ្នាំ ២០២០ ។ វិស័យសណ្ឋាគារនិងទីភ្នាក់ងារទេសចរណ៍ ក្នុងស្រុក ជាពិសេសអ្នកដែលពឹងផ្អែកលើទេសចរចិន។ ការលក់ទំនងជានឹងមានការធ្លាក់ចុះគួរឱ្យកត់សម្គាល់នៅក្នុងត្រីមាសទី ១ និងទី ២ នៃឆ្នាំនេះ។ បញ្ហាប្រឈមដែល ត្រូវបានបង្ហាញដោយកង្វះនៃការលក់នាពេលអនាគតក៏ ទំនងជា នឹងត្រូវបានធ្វើឱ្យកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរដោយការ ស្នើសុំការសងប្រាក់វិញពីភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិដែលរងផលប៉ះពាល់និងព្រួយបារម្ភ - មិនត្រឹមតែមកពីប្រទេសចិនប៉ុណ្ណោះទេ។

ប្រទេសកម្ពុជាក៏កំពុងទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីវិស័យទេសចរណ៍ក្នុងស្រុកផងដែរ ដែលបានកើនឡើងជាមធ្យមរហូតដល់ ៧% នៅក្នុងទសវត្សចុងក្រោយ នេះ។ មកដល់ចុងឆ្នាំមុន ចំនួនភ្ញៀវទេសចរក្នុងស្រុកបានកើនឡើងដល់ ១៥ លាននាក់។ តួលេខត្រូវបានជំរុញដោយភ្ញៀវទេសចរទៅកាន់ខេត្តសៀមរាប ក្រុងព្រះសីហនុ និងទិសដៅទេសចរណ៍ផ្សេងៗទៀត។ ការកែលម្អហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងការតភ្ជាប់ផ្លូវថ្នល់រវាងបណ្តាខេត្តសំខាន់ៗ គឺជាកម្លាំងជំរុញមួយ ដែលធ្វើឲ្យមានកំណើនឡើងនៃវិស័យទេសចរណ៍ក្នុងស្រុក។

១.៤.៥ ទស្សនវិស័យអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្ម

នៅឆ្នាំ ២០១៥ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មថ្មី(IDP) របស់ខ្លួន។ គោលនយោបាននេះគឺដើម្បីដោះស្រាយ កង្វល់កម្ពុជាទាក់ទងនឹងផលិតកម្មដែលមានជំនាញទាប និងតម្លៃទាប និងវិស័យកសិកម្មតាមរយៈការពង្រីកសកម្មភាពឧស្សាហកម្មនៅក្នុង ប្រទេសកម្ពុជា។ វិធីដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះត្រូវធ្វើតាមរយៈការបង្កើនធនធានមនុស្ស និងការអភិវឌ្ឍន៍បច្ចេកវិទ្យា។ គោលបំណងរបស់រដ្ឋាភិបាល គឺដើម្បីបង្កើតឧស្សាហកម្មបែបទំនើបជាងមុន ដោយផ្តោតលើឧស្សាហកម្មដែលប្រើប្រាស់ជំនាញ ដែលផ្ទុយពីការងារដែលពឹងផ្អែកលើកម្លាំងពលកម្ម។

គោលបំណងរបស់រដ្ឋាភិបាល គឺដើម្បីបង្កើតការតុបតែងឧស្សាហកម្មដែលកាន់ តែទំនើប និងផ្តោតលើឧស្សាហកម្ម ដែលជំរុញជំនាញផ្ទុយពីការងារដែល ពឹងផ្អែកលើកម្លាំងពលកម្ម។

គោលនយោបាយនេះត្រូវបានអនុវត្តន៍រួចទៅហើយដូចជានៅជប៉ុន កូរ៉េ ថៃ វៀតណាម និងចិន។ សាជីវកម្មជាច្រើនត្រូវបានផ្លាស់ប្តូររោងចក្រផលិត បច្ចេកវិទ្យាធនស្រាលរបស់ពួកគេទៅកាន់ប្រទេសកម្ពុជា។ តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស ក៏កំពុងធ្វើការពង្រឹងនូវសេវាកម្មរបស់ពួកគេ ដើម្បីសម្របសម្រួលទៅតាមប្រព័ន្ធថ្មីទាំងនេះ។

តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស ជាច្រើនកំពុងដំណើរការនៅក្នុង ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដែលជាក្រុមហ៊ុនធំ ៗ មួយចំនួនទាក់ទងនឹងដើមទុនដូចជា៖ Sihanoukville SEZ 2, Kampong Saom SEZ, Ratana SEZ, Kiri Sakor Koh Kong SEZ, and Zhong Jian Jin Biang Ji Te Qu SEZ.

វិស័យឯកជននៅតែជាកត្តាជំរុញដ៏សំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍជំនាញ។ ទោះជាយ៉ាងណាការធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធអប់រំនៅថ្នាក់ជាតិបន្ថែមទៀត ដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងដំណើរការមានភាពចាំបាច់ ដើម្បីជួយឲ្យគោលគោលនយោបាយទទួលបានភាពជោគជ័យ។